Ustawa regulująca używanie przez służby technik operacyjnych

Ustawa regulująca używanie przez służby technik operacyjnych będzie odpowiadać najwyższym standardom – zapewniał  szef MSWiA Mariusz Błaszczak.

 

Projekt złożony w Sejmie przez posłów PiS zakłada, że nowe zasady kontroli operacyjnej prowadzonej przez policję i służby specjalne oraz dostępu do bilingów miałyby wejść w życie 7 lutego.

Błaszczak, który był gościem Sygnałów Dnia w PR i TVN24, wyjaśniał, że przygotowanie tego projektu jest realizacją orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, który w lipcu 2014 roku uchylił obowiązującą ustawę, a rząd PO-PSL nie przygotował nowej.

„6 lutego wygasną dotychczasowe przepisy, więc (jeśli nowe przepisy nie zostaną przyjęte – PAP), policja i służby specjalne nie będą mogły prowadzić swoich działań operacyjnych” – podkreślał Błaszczak. Jak wyjaśniał, ponieważ jest mało czasu, dokument jest inicjatywą poselską.

Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym do inwigilowania obywateli bez ich wiedzy uprawnionych  jest 10 instytucji:
– Policja,
– Straż Graniczna,
– Urzędy Kontroli Skarbowej,
– Żandarmeria Wojskowa,
– Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
– Agencja Wywiadu,
– Służba Wywiadu Wojskowego,
– Służba Kontrwywiadu Wojskowego,
– Służba Celna,
– Centralne Biuro Antykorupcyjne.

W roku 2014 instytucje te wystosowały do operatorów telekomunikacyjnych co najmniej 2 mln  117 tys. 916 zapytań.
W tym okresie, w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury zarejestrowano łącznie 1 mln 048 tys.  111 spraw karnych.
Na każde postępowanie karne przypada 2,02 zapytań, których zakres dotyczył co najmniej danych osobowych klientów operatorów.

Statystyka pokazuje, że zapytania składane do operatorów telekomunikacyjnych stanowią podstawową technikę śledczą.
Większość zapytań, 1 mln 700 tys. została złożona przez Policję.

* * * * *

Ochrona prywatności jednostki jest zagwarantowana w Art. 47 i Art. 51 Konstytucji RP.
Art. 47
Każdy ma prawo do ochrony życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.

Art. 51
1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby.
2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.
3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa.
4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.
5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.

Możliwość ograniczenia prywatności jednostki dopuszcza Art. 31, ust. 3 Konstytucji RP.

3.  Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób.
Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Trybunał Konstytucyjny, na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich, zbadał zgodność z Art. 47 i Art. 51 Konstytucji  – w kontekście Art. 31, ust. 3, dla następujących ustaw:
– Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277),
– Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U. z 2011 r. Nr 116, poz. 675),
– Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214),
– Ustawa z dnia 24 sierpnia 2001 r. o Żandarmerii Wojskowej i wojskowych organach porządkowych (Dz. U. Nr 123, poz. 1353),
– Ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (Dz. U. z 2010 r. Nr 29, poz. 154),
– Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym (Dz. U. Nr 104, poz. 708),
– Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o Służbie Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służbie Wywiadu Wojskowego (Dz. U. Nr 104, poz. 709),
– Ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (Dz. U. Nr 168, poz. 1323).

Wyrokiem z dnia 30 lipca 2015 roku, sygnatura akt K 32/11, Trybunał stwierdził niezgodność z Konstytucją wszystkich wymienionych ustaw w zakresie prowadzenia inwigilacji obywateli bez ich wiedzy (Dz.U. z dnia 6 sierpnia 2014 r., poz. 1055).

Wady prawne wskazane przez Trybunał:
– Ustawy nie przewidują niszczenia materiałów, które nie mają znaczenia dla prowadzonego postępowania,
– Ustawa o Służbie Celnej zezwala wprost na zachowanie materiałów innych, niż zawierające informacje mające znaczenie dla postępowania w sprawach wykroczeń skarbowych lub przestępstw skarbowych.
– Ustawy nie przewidują niezależnej kontroli udostępniania służbom danych telekomunikacyjnych,
– Ustawy nie przewidują gwarancji niezwłocznego, komisyjnego i protokolarnego zniszczenia materiałów zawierających informacje objęte zakazami dowodowymi, co do których sąd nie uchylił tajemnicy zawodowej bądź uchylenie było niedopuszczalne.

Zakwestionowane przepisy tracą moc obowiązującą z upływem 18 (osiemnastu) miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Służby nie przejęły się wyrokiem Trybunału.
Inwigilacja obywateli jest prowadzona według zasad zapisanych w zakwestionowanych ustawach.

30 grudnia 2015 r. w Sejmie odbyło się pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy „o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw”.

Projekt został podpisany przez grupę posłów Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość i zaprezentowany na posiedzeniu Sejmu przez posła sprawozdawcę Marka Opiołę.

Projekt definiuje pojęcie kontroli operacyjnej:

Kontrola operacyjna prowadzona jest niejawnie i polega na:
1) uzyskiwaniu i utrwalaniu treści rozmów prowadzonych przy użyciu środków technicznych, w tym za pomocą sieci telekomunikacyjnych;
2) uzyskiwaniu i utrwalaniu obrazu lub dźwięku osób z pomieszczeń, środków transportu lub miejsc innych niż miejsca publiczne;
3) uzyskiwaniu i utrwalaniu treści korespondencji, w tym korespondencji prowadzonej za pomocą środków komunikacji elektronicznej;
4) uzyskiwaniu i utrwalaniu danych zawartych w informatycznych nośnikach danych, telekomunikacyjnych urządzeniach końcowych, systemach informatycznych i teleinformatycznych;
5) uzyskiwaniu dostępu i kontroli zawartości przesyłek.

Czynności te wymagają uprzedniej zgody sądu i nie mogą być prowadzone wobec tej samej osoby dłużej, niż przez 18 miesięcy.

Jednocześnie bez zgody sądu i bezterminowo służby mogą prowadzić wszystkie pozostałe formy inwigilacji, w tym pozyskiwać od operatorów telekomunikacyjnych informacje o połączeniach telefonicznych, bez rejestrowania samych rozmów. Dane te mogą być zbierane nie tylko w przypadku poważnych przestępstw przeciwko bezpieczeństwu państwa lub życiu obywateli, ale także w przypadku występków mniejszej rangi lub przestępstw skarbowych. Zbieranie danych będzie dopuszczalne także w celach prewencyjnych, w sytuacji zagrożenia popełnieniem przestępstwa a więc wtedy, kiedy przestępstwo nie zostało jeszcze popełnione.

Projekt tylko częściowo usuwa wady prawne ustaw wskazane przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z  dnia 30 lipca 2015 roku.
W szczególności:
– Wprowadza obowiązek prowadzenia rejestrów wystąpień o uzyskanie danych telekomunikacyjnych, pocztowych i internetowych, zawierających informacje identyfikujące jednostkę organizacyjną Policji i funkcjonariusza Policji uzyskującego te dane, ich rodzaj, cel uzyskania oraz czas, w którym zostały uzyskane.
– Nakazuje zniszczenie materiałów pochodzących z inwigilacji, a nie mających znaczenia dla postępowania karnego lub skarbowego.
– Określa procedury niszczenia materiałów pochodzących z inwigilacji, których wykorzystanie w postępowaniu karnym jest niedopuszczalne.

Podczas dyskusji nad projektem, poseł Bartosz Jóźwiak (Klub Poselski Kukiz 15) wskazał na brak możliwości sprawowania przez sąd realnej kontroli nad poczynaniami służb inwigilujących obywateli.
Projekt dopuszcza jedynie kontrolę następczą, przeprowadzaną nieobowiązkowo, wobec niektórych postępowań, raz na 6 miesięcy.
Nie przewiduje kar dla funkcjonariuszy, którzy prowadzą inwigilację bez podstawy prawnej.

Posłowie zwracali uwagę, że projekt ustawy nie przewiduje możliwości poinformowania obywatela, już po zakończeniu kontroli operacyjnej, że był poddany inwigilacji.

Debacie bacznie przysłuchiwał się siedzący w ławach rządowych Minister Koordynator Służb Specjalnych, Mariusz Kamiński.
Przedstawiciele wszystkich klubów parlamentarnych z wyjątkiem Prawa i Sprawiedliwości wskazywali  artykuły przedłożonej ustawy te, które bezpośrednio godzą w prawo obywateli do zachowania prywatności, zwłaszcza w Internecie.

W obronie projektu poselskiego wystąpił Maciej Wąsik, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, w latach 2006 – 2009 zastępca szefa Centralnego Biura Antykorupcyjnego, w dniu 16 listopada 2015 r. ułaskawiony przez Prezydenta RP, Andrzeja Dudę.
Zwrócił uwagę na fakt, że niezgodne z konstytucją ustawy funkcjonowały przez ostatnich13 lat, w tym przez cały okres rządów Platformy Obywatelskiej.
Projekt Prawa i Sprawiedliwości po raz pierwszy ogranicza czas trwania kontroli operacyjnej do 18 miesięcy.

Tekst i zdjęcia: Robert Ostrowski

 

Mariusz Kamiński, Minister Koordynator Służb Specjalnych

 

Maciej Wąsik, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów

 

Poseł Arkadiusz Marchewka, Klub Parlamentarny Platforma Obywatelska

 

Poseł Bartosz Jóźwiak, Klub Poselski Kukiz 15

 

Poseł sprawozdawca Marek Opioła, Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość

 

Poseł sprawozdawca Marek Opioła, Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość

 

Maciej Wąsik, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów próbuje złożyć wniosek formalny

 

Maciej Wąsik, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów

 

Maciej Wąsik, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów

 

Maciej Wąsik, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów

 

Mariusz Kamiński i Maciej Wąsik

 

Mariusz Kamiński i Maciej Wąsik

 

Poseł Bartosz Jóźwiak, Klub Poselski Kukiz 15

 

Poseł Adam Szłapka, Klub Poselski Nowoczesna

 

Poseł Monika Wielichowska, Klub Parlamentarny Platforma Obywatelska

 

Poseł Zbigniew Sosnowski, Klub Parlamentarny Polskie Stronnictwo Ludowe

 

Poseł Arkadiusz Marchewka, Klub Parlamentarny Platforma Obywatelska

 

Poseł Grzegorz Furgo, Klub Poselski Niezależna


Silk Road Poland