Zgodnie z ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej, płatności między podmiotami gospodarczymi mogą być dokonywane w formie gotówkowej, do równowartości 15 tys. euro (64 026 zł) z jednego tytułu [Dz.U. 2015 poz. 584, art. 22 ust. 1 pkt 2]. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nie przewiduje sankcji za przekroczenie tego limitu.
Ministerstwo Finansów chce obniżyć limit płatności gotówkowych do 15 tys. złotych i wprowadzić sankcję za jego przekroczenie [druk sejmowy nr 322]. Dla transakcji o wartości powyżej 15 tys. zł, koszt poniesiony z tytułu transakcji będzie kosztem uzyskania przychodów tylko w tej części, w jakiej płatność zostanie dokonana z rachunku bankowego przedsiębiorcy.
31 marca 2016 r., na posiedzeniu Sejmowej Komisji Finansów Publicznych, był rozpatrywany projekt zmian w ustawach:
- o swobodzie działalności gospodarczej,
- o podatku dochodowym od osób fizycznych,
- o podatku dochodowym od osób prawnych.
Ministerstwo Finansów reprezentował wiceminister Leszek Skiba. Obniżenie limitu wartości transakcji, do której przedsiębiorcy będą mogli płacić gotówką, spowoduje, że więcej transakcji będzie rejestrowanych na rachunkach bankowych. Przedsiębiorcy będą musieli ujawnić te transakcje, co utrudni zaniżanie zobowiązań podatkowych.
Proponowane przez rząd obniżenie limitu transakcji gotówkowych stanowi uciążliwość dla małych podmiotów, które znaczną część płatności przyjmują w formie gotówki, z ręki do ręki. Czynią tak ze względu na prostą formę i pewność rozliczeń. Zgodnie z kodeksem cywilnym, po zawarciu umowy na piśmie, jest ona wiążąca dla stron, nawet jeżeli zobowiązany nie wpłacił pieniędzy. Kontrahent, który nie zadbał, żeby wziąć pieniądze z góry, zostaje z możliwością dochodzenia należności na drodze sądowej. Jednocześnie dla kupującego wpłacenie pieniędzy z góry, na rachunek bankowy kontrahenta, stanowi ryzyko. W przypadku małych przedsiębiorców możliwość dokonania płatności gotówką i natychmiastowego wydania rzeczy ruchomej lub zawarcia umowy (np. najmu lokalu), daje stronom transakcji poczucie bezpieczeństwa.
Paulina Hennig-Kloska zwróciła uwagę, że istniejący stan prawny zawiera już narzędzie, dzięki któremu organy kontroli skarbowej mogą przeciwdziałać wprowadzaniu do obrotu gospodarczego pieniędzy pochodzących z nieujawnionych źródeł. Chodzi o ustawę z dnia 16 listopada 2000 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu [Dz.U. 2016 poz. 299.]. Ustawa nakłada na przedsiębiorców, przyjmujących płatności w gotówce powyżej równowartości 15 tys. euro, obowiązek rejestrowania transakcji i przekazywania informacji Generalnemu Inspektorowi Informacji Finansowej. Niedopełnienie tego obowiązku podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 8 ust. 1 ustawy stwierdza:
Instytucja obowiązana, przeprowadzająca transakcję, której równowartość przekracza 15 000 euro, ma obowiązek zarejestrować taką transakcję również w przypadku, gdy jest ona przeprowadzana za pomocą więcej niż jednej operacji, których okoliczności wskazują, że są one ze sobą powiązane i zostały podzielone na operacje o mniejszej wartości, z zamiarem uniknięcia obowiązku rejestracji.
Definicja instytucji obowiązanej obejmuje m.in. przedsiębiorców w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, notariuszy, biura rachunkowe, fundacje i stowarzyszenia. Informacje są przekazywane Generalnemu Inspektorowi w terminie 14 dni po upływie każdego miesiąca kalendarzowego.
Informacje spływające do Generalnego Inspektora są analizowane z wykorzystaniem programu komputerowego, identyfikującego przypadki wykorzystania wielu drobnych płatności dla legalizacji środków pieniężnych. System „typuje” podmioty, które mogą wprowadzać do obrotu gospodarczego pieniądze z nieujawnionych źródeł. Zgodnie z Art. 15b ustawy, Generalny Inspektor może wówczas zarządzić kontrolę szczegółową: W uzasadnionych przypadkach Generalny Inspektor może zwrócić się do organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej o zbadanie legalności pochodzenia określonych wartości majątkowych.
System działa, a przedsiębiorcy zainteresowani praniem pieniędzy, mają świadomość jego istnienia. Pieniądze przekazują zatem w formie wielu drobnych wpłat. System informatyczny Generalnego Inspektora bardzo szybko identyfikuje takie płatności. Z punktu widzenia interesu Skarbu Państwa, problemem jest niedoskonały obieg informacji między Inspektorem a innymi instytucjami, podległymi Ministrowi Finansów.
Paulina Hennig-Kloska ujawnia, że kontrole zgłoszonych nieprawidłowości są przeprowadzane z trzymiesięcznym opóźnieniem: – Czy ministerstwo zdaje sobie sprawę, w jakim terminie są przekazywane raporty i analizowane dane, które tam wpływają?
Poseł Jan Szewczak (Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość) zauważa, że uszczuplenia należności podatkowych dotyczą najczęściej podatku VAT i transakcji dokonywanych przez duże firmy, za pośrednictwem systemu bankowego: – Czy państwo nie uważacie, że te wielkie – wielomiliardowe, idące w dziesiątki miliardów straty dla budżetu państwa, odbywają się przez system bankowy? Te pieniądze nie są wywożone za granicę w walizkach.
Minister Leszek Skiba nie przedstawia jednoznacznych analiz, wskazujących na korzyści dla Skarbu Państwa ze zmniejszenia limitu wartości transakcji gotówkowych: – Nie ma dowodów wskazujących, że zapis przełoży się na jakąś konkretną liczbę (…) Nie możemy przedstawić – szczerze mówiąc – dowodu, że za tym stoi kilkadziesiąt, kilkaset milionów złotych. Jest to element całego systemu, zmierzającego do tego, żeby ograniczyć szarą strefę w Polsce.
Proponowany zapis będzie uciążliwy dla małych przedsiębiorców, bez znaczącej korzyści dla Skarbu Państwa.
Jan Szewczak: – To jest zmiana przeciw przedsiębiorcom, przeciw polskiemu biznesowi, szczególnie temu małemu. Dlatego jesteśmy przeciwko zmianom, jakie są w tej ustawie.
Komisja Finansów Publicznych wykreśliła z projektu rządowego zapis zmniejszający limit wartości transakcji gotówkowych z 15 tys. euro, na 15 tys. zł.
Po uwzględnieniu poprawki, limit transakcji gotówkowych będzie nadal wynosił 15 tys. euro, natomiast pojawi się sankcja za jego przekroczenie.
Dla transakcji powyżej 15 tys. euro, kwota transakcji będzie stanowiła koszt uzyskania przychodów tylko w tej części, w jakiej zostanie zapłacona za pośrednictwem banku.
Sejm nie jest związany poprawkami wprowadzonymi przez Komisję i może przyjąć rządowy projekt ustawy w oryginalnej wersji.
Tekst i zdjęcia: Robert Ostrowski
