Opinia KIG dotycząca nowelizacji ustawy o drogach publicznych (elektroniczny system poboru opłat) – 04.04.2011

W ocenie Krajowej Izby Gospodarczej, definicja pojazdu samochodowego sformułowana w art. 13 ust. 1 pkt 3 ustawy o drogach publicznych, która wejdzie w życie 1 lipca 2011 r., spowoduje w praktyce problemy z naliczaniem opłat za przejazdy po drogach krajowych. Omawiany przepis stanowi, że korzystający z dróg publicznych są obowiązani do ponoszenia opłat za przejazdy po drogach krajowych pojazdów samochodowych, w rozumieniu art. 2 pkt 33 ustawy Prawo o ruchu drogowym, za które uważa się także zespół pojazdów składający się z pojazdu samochodowego oraz przyczepy lub naczepy o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony, w tym autobusów niezależnie od ich dopuszczalnej masy całkowitej.
Ustawodawca redagując treść omawianego przepisu wprowadził nową kategorię pojazdów, kwalifikując je na podstawie masy całkowitej. Takie odniesienie, w stosunku do zespołu pojazdów (pojazd samochodowy z przyczepą) powoduje, że przepis nie będzie mógł być w praktyce zastosowany.

Do działania systemu elektronicznego poboru opłat, niezależnie od wybranej technologii, w każdym pojeździe podlegającym opłacie należy zainstalować nadajnik – jednostkę pokładową (OBU). Ustawa powinna zatem w sposób jednoznaczny wskazywać, z tytułu przejazdu jakich pojazdów samochodowych po drodze krajowej jest pobierana opłata. Modyfikując definicję „pojazdu” przyjętą w dyrektywie 1999/62/WE z 17 czerwca 1999 r. w sprawie pobierania opłat za użytkowanie niektórych typów infrastruktury przez pojazdy ciężarowe, ustawodawca, najprawdopodobniej nieświadomi objął nią również samochody osobowe z przyczepą.

Zgodnie z art. 2 lit d dyrektywy, „pojazd” oznacza pojazd silnikowy lub zespół pojazdów, który jest wyłącznie przeznaczony lub wyłącznie używany do przewozu drogowego towarów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony.
Zarówno krajowa jak i unijna definicja pojazdu jest nieprecyzyjna, ponieważ nie uwzględnia sytuacji, w której do pojazdu wyłącznie używanego do przewozu towarów, o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t zostanie dołączona przyczepa, w wyniku czego zespół pojazdów przekroczy minimalną masę określoną w ustawie i dyrektywie.

W przypadku dyrektywy problematyczny staje się pobór opłat z tytułu przejazdu lekkich ciężarówek, o dopuszczalnej masie całkowitej poniżej 3,5 t, które są konstrukcyjnie przystosowane do ciągnięcia przyczepy. Jeżeli taki pojazd będzie ciągnął przyczepę, z tytułu przejazdu powinna być naliczona opłata, jeżeli porusza się bez przyczepy – nie zawiera się w definicji „pojazdu” w rozumieniu dyrektywy 1999/62/WE. Należy również zauważyć, że nie ma możliwości zweryfikowania wagi zespołu pojazdów w punkcie poboru opłat. Definicja jest jednak ograniczona do pojazdów wyłącznie przeznaczonych lub wyłącznie używanych do przewozu drogowego towarów.

Regulacja krajowa zawiera jeszcze szerszą definicję ponieważ odwołuje się wyłącznie do wagi pojazdu (albo zespołu pojazdów), posługując się przy tym definicją „pojazdu samochodowego” z ustawy Prawo o ruchu drogowym. Zgodnie z nią jest to pojazd silnikowy, którego konstrukcja umożliwia jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/h; określenie to nie obejmuje ciągnika rolniczego. Z powyższego wynika, że opłata będzie pobierana za przejazd nie tylko pojazdu przeznaczonego lub używanego do przewozu towarów, ale od każdego pojazdu (zespołu pojazdów), którego dopuszczalna masa całkowita przekroczy 3,5 t, w tym samochodów osobowych.

W związku z obecnym brzmieniem ustawy o drogach publicznych, również użytkownicy samochodów osobowych i lekkich ciężarówek, którymi są okazjonalnie ciągnione przyczepy, będą zmuszeni do instalacji w pojazdach OBU. Takie przypadki zostały wskazane poniżej.

Zgodnie z art. 88 ust. 2 pkt 3 Ustawy prawo o ruchu drogowym, prawo jazdy kategorii B uprawnia do kierowania pojazdem samochodowym o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 t (wyłączając autobus i motocykl), z przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej masy własnej pojazdu ciągnącego, o ile łączna dopuszczalna masa całkowita zespołu tych pojazdów nie przekracza 3,5 tony. W przypadku kategorii B+E masa zespołu może przekraczać 3,5 tony.

Powyższe ograniczenie nie dotyczy przyczepy lekkiej (do 750 kg dopuszczalnej masy całkowitej). Zgodnie z art. 88 ust. 3 pkt 3 Ustawy prawo o ruchu drogowym, prawo jazdy kat. B uprawnia do kierowania pojazdem objętym tą kategorią łącznie z przyczepą lekką – posiadacz prawa jazdy kat. B może kierować pojazdem samochodowym o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t (wyłączając autobus i motocykl), łącznie z przyczepą lekką o dopuszczalnej masie całkowitej do 750 kilogramów. Łączna dopuszczalna masa całkowita takiego zespołu pojazdów może wynieść nawet 4,25 tony.

Jako przykłady zespołów pojazdów, których łączna dopuszczalna masa całkowita przekracza 3,5 t, a pojazd ciągnący przyczepę jest pojazdem nie-ciężarowym można wskazać m.in. zespoły z przyczepą campingową, platformą do przewozu jachtów, transportu koni. Są to jedynie przykładowe wyliczenia, ponieważ w praktyce ilość sytuacji, w których suma dopuszczalnych mas całkowitych samochodu osobowego i ciągniętej nim przyczepy przekracza 3,5 tony.

Przytoczone powyżej informacje wskazują, że w świetle ustawy o drogach publicznych, elektroniczne opłaty mogą być pobierane również za przejazd samochodu osobowego, co jest niezgodne z założeniami ustawy o drogach publicznych i jej uzasadnieniem, w którym stwierdzono, że „projekt ustawy przewiduje możliwość objęcia systemem opłaty elektronicznej tych samych kategorii pojazdów, które są objęte systemem winietowym (pojazdy ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t oraz autobusy).”. Taka sytuacja powoduje, że definicja „pojazdu samochodowego” jest zbyt szeroka i powinna być wyłączona w stosunku do pojazdów o nadwoziu osobowym. Takie rozwiązanie pozwoli również uniknąć poboru opłat z tytułu pojazdu o nadwoziu osobowym posiadającego homologację ciężarową.

Problematyczną kwestią pozostaje kategoria pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 t z nadwoziem innym niż osobowe – w szczególności lekkich ciężarówek. Ustawodawca jest zobowiązany do transpozycji postanowień dyrektywy 1999/62/WE, która tak, jak polska ustawa, nakazuje objąć opłatami również zespół pojazdów o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t wyłącznie przeznaczony lub wyłącznie używany do przewozu drogowego towarów. Krajowa Izba Gospodarcza zwraca uwagę, że transpozycja dyrektywy nie powinna być dokonywana w sposób mechaniczny, a ustawodawca powinien znaleźć rozwiązanie również tego, niekorzystnego dla przedsiębiorców rozwiązania. Jeżeli nie będzie to możliwe, polski rząd powinien wnioskować o zmianę wadliwej definicji zamieszczonej w dyrektywie 1999/62/WE.

źródło: www.kig.pl