Opinia KIG do obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

Przedłożony obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego zakłada zastąpienie dotacjami części równoważącej subwencji ogólnej dla gmin i powiatów oraz modyfikację – wysokości wpłat jednostek samorządu terytorialnego do budżetu państwa, zasad ustalania liczby mieszkańców dla celów ustalenia wysokości wpłat oraz zasad rozdzielania między gminy i powiaty środków pochodzących z wpłat.

Na wstępie wskazać należy, iż w oparciu o zapis art. 167 ust. 2 Konstytucji „dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa”. Wpłaty wyrównawcze mają tym samym charakter wyjątkowy i tak powinny być traktowane. W obecnym stanie prawnym wpłaty wyrównawcze (tzw. podatek „janosikowy”) dokonywane są obowiązkowo przez najbogatsze miasta, gminy oraz powiaty na rzecz biedniejszych. Wysokość przekazywanej dotacji wyliczana jest w oparciu o przychody sprzed dwóch lat w stosunku do bieżącego roku budżetowego.

Analizując istniejący stan faktyczny, w momencie zaistnienia kryzysu i w efekcie zmniejszonych wpływów z podatków bywa, iż jednostka samorządu terytorialnego jest zmuszona zaciągnąć kredyt na dokonanie wpłaty. Dodatkowo wskazać trzeba, iż na gruncie obowiązujących przepisów ustawy można wyodrębnić jednostki samorządu będące jednocześnie płatnikami, jak i beneficjentami wpłat wyrównawczych. Obecny sposób obliczania wysokości podatku tzw. „janosikowego” nie uwzględnia wydatków gmin, tym samym nie odnosi się do rzeczywistej sytuacji finansowej. W oparciu o konkretne dane, obrazując wielkość wpłat – dla przykładu Mazowsze  w 2010 r. przekazało na rzecz innych województw 940 mln zł, czyli 63 proc. swoich dochodów podatkowych.

Dodatkowym problemem, szczególnie dla dużych miast jest fakt, iż przy obliczaniu średnich dochodów podatkowych na jednego mieszkańca brani są pod uwagę jedynie mieszkańcy zarejestrowani. Przedłożony projekt zakłada zmniejszenie obciążeń płatników „janosikowego” o 20 proc. Ma temu służyć m.in. urealnienie liczby mieszkańców jednostki branej pod uwagę przy obliczaniu średnich dochodów podatkowych na mieszkańca (liczby mieszkańców dużych miast na prawach powiatu, powyżej 350 tys. mieszkańców).

Zdaniem KIG zaproponowany w projekcie sposób przyznawania dotacji w formie konkursu niewątpliwie przyczyniłby się do ich racjonalnego wykorzystania. Pragniemy jednak podkreślić, iż słabsze ekonomicznie gminy muszą mieć środki na wykonywanie swoich zadań. Dlatego też należy przeanalizować formułę konkursu mając na uwadze powyższą uwagę. Słusznym jest w naszej ocenie zapis preferujący wnioski w których przeznaczenie dotacji obejmuje usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego, skutków powodzi i osuwisk ziemnych oraz skutków innych klęsk żywiołowych. Dodatkowo brana powinna być pod uwagę rzetelność i gospodarność działalności jednostek samorządu Art. 9 ust.7 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego stanowi „ile jest to możliwe, subwencje przyznane społecznościom lokalnym nie powinny być przeznaczane na finansowanie specyficznych projektów. Przyznanie subwencji nie może zagrażać podstawowej wolności społeczności lokalnej do swobodnego prowadzenia własnej polityki w zakresie przyznanych jej uprawnień”.

Podsumowując powyższe, w ocenie KIG wpłaty wyrównawcze co do zasady powinny redukować skutki w dysproporcji finansowej jednostek samorządu terytorialnego. Art. 9 ust. 5 Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego stanowi „ochrona społeczności lokalnych, finansowo słabszych, wymaga zastosowania procedur wyrównawczych lub działań równoważących, mających na celu korygowanie skutków nierównego podziału potencjalnych źródeł dochodów, a także wydatków, jakie te społeczności ponoszą. Procedury lub działania tego typu nie powinny ograniczać swobody podejmowania decyzji przez społeczności lokalne w zakresie ich uprawnień własnych”.

źródło: www.kig.pl


Silk Road Poland